NARİN DİRİ
(ANKARA) – Katar’ın başkenti Doha’da arabulucularla yürütülen ateşkes görüşmelerinin ikinci gününde ABD, Mısır, Katar ve İsrail temsilcileri bir araya geldi. Gazze’de ateşkesin sağlanması için uluslararası aktörlerin baskısı artarken, ABD’li diplomatlar görüşmelerin gelecek vadettiğini ifade ediyor. Gazze’de on aydır devam eden savaşın daha geniş bir bölgesel çatışmaya dönüşmesini önlemeyi amaçlayan görüşmelere Hamas doğrudan katılmasa da, arabulucular aracılığıyla temsil ediliyor.
Doha görüşmelerinde arabulucu konumunda olan ABD, Mısır ve Katar bölgede sivillerin ölümüne neden olan çatışmaların durmasını sağlayacak üç aşamalı bir ateşkes planı üzerinde tarafların uzlaşısını sağlamaya çalışıyor. Üç aşamalı planın ilk çerçevesi mayıs ayının sonunda ilk kez ABD Başkanı Joe Biden tarafından gündeme getirilmişti.
Müzakere taraflarının talepleri neler?
Hamas’ın siyasi büro yetkilileri taleplerini, rehine takası anlaşmasına ek olarak, bölgede kalıcı bir ateşkes, İsrail’in Gazze’den tamamen çekilmesi, yerinden edilen Filistinlilerin güvenli bir şekilde dönüşü ve altyapının yeniden tesis edilmesi şeklinde sıralıyor. Hamas yetkilileri belirtilen konularda İsrail’den “net bir taahhüt” alınmadan görüşmelere doğrudan katılmayı reddetmişti.
İsrail tarafında ise içeride Başbakan Binyamin Netanyahu öncülüğündeki Savaş Hükümeti rehinelerin serbest bırakılması konusunda büyük bir kamuoyu baskısıyla karşılaşırken, temmuz ayındaki son ateşkes görüşmelerinde ayrıca Mısır ve Gazze sınırında bir tampon bölge oluşturulması ve bölgenin (Philadelphi Koridoru) İsrail kontrolüne verilmesini talep ettiği iddiaları gündeme gelmişti.
Biden’ın Doha’daki taslak anlaşmanın temelini oluşturan üç aşamalı planının altı hafta sürmesi öngörülen birinci aşamasında ateşkes, İsrail güçlerinin Gazze’deki yerleşim bölgelerinden çekilmesi, kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere bazı rehinenin serbest bırakılması karşılığında Filistinli mahkumların serbest bırakılması ve bölgeye insani yardımların geçişinin sağlanması önerilmişti. Bu süre zarfında, diğer aşamalar için müzakerelere devam edilirken, plan tüm rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze’de uluslararası destek ile Hamas’a alternatif yeni bir yönetimin yetkilendirilmesi ile bölgenin yeniden inşası ve kalıcı ateşkesin sağlanmasını hedefliyor.
Ateşkes konusunda uzlaşı için uluslararası baskı artıyor
Doha’daki arabuluculu görüşmeler sürerken tarafları uzlaşıya çağıran uluslararası baskı artıyor. İsrail Dışişleri Bakanı, bugün İsrail’i ziyaret eden İngiltere ve Fransa’dan mevkidaşlarıyla bölgede tırmanan gerilime dair bir görüşme gerçekleştirecek. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby ABD’nin girişimiyle başlayan Doha görüşmeleri ile ilgili gazetecilere verdiği demeçte, ‘Görüşmelerden bir günde bir anlaşma ile çıkmayı beklemiyoruz” ifadelerini kullanırken, görüşmelerin “gelecek vadeden bir başlangıç” olduğunu söyledi. Kirby, Beyaz Saray’ın “bölgedeki tansiyonun olabildiğince hızlı bir şekilde düşmesi gerektiği” yönündeki açıklamalarını yineledi. ABD daha önce de Doha görüşmelerine ilişkin, tarafların masaya oturmamak için “hiçbir bahaneye sığınamayacağını” açıklamış, uzlaşı çağrısı yapmıştı.
AB’nin kıdemli Dış İlişkiler Şefi Josep Borrell de bugün X hesabı üzerinden yaptığı bir paylaşımda İsrail’in Batı Şeria’ya yönelik bir saldırısını “barış olasılığını tehlikeye attığını” ve kabul edilemez olduğunu söyledi.
Ateşkes İran’ın İsrail’e doğrudan saldırmasını engelleyebilir
ABD ve Orta Doğulu diplomatlara göre, Gazze’de ateşkesin sağlanması İran’ın İsrail’e yönelik doğrudan bir saldırı gerçekleştirmesi ihtimalini de azaltabilir. Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin geçen ay İran’da öldürülmesinin ardında İran, İsrail’e yönelik bir misilleme saldırısı gerçekleştireceğini açıklamıştı. İran’ın, İsrail’in misillemesini beraberinde getirebilecek olası bir saldırısının bölgede geniş çaplı bir savaşa neden olmasından endişe duyuluyor.
Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Mohammed bin Abdulrahman Al Tani, İranlı mevkidaşı Ali Bagheri Kani ile yaptığı görüşmede Gazze’de ateşkesi sağlamak için yürütülen arabuluculuk müzakerelerinin kritik bir noktaya ulaştığını söyledi. İsrail basınında Al-Tani’nin görüşmeden İran’ın, Doha’da yapılan müzakereleri tehlikeye atmamak adına olası bir İsrail saldırısını ertelemesi gerektiğini söylediği yönünde iddialar yer aldı.
İsrail’in Batıdaki müttefikleri olası bir İran saldırısı durumunda İsrail’in savunmasına destek mesajları verirken bölgede geniş çaplı bir savaş başlatabilecek çatışmalardan kaçınması konusunda İran’a çağrı yapmıştı. ABD, İtalya, Almanya, Fransa ve İngiltere ortak bir açıklama yoluyla bölgedeki tansiyonun düşmesi için devam eden çabalara güçlü bir desteklerini ifade etmişti.
